Bệnh quang sai bậc cao là một trong những vấn đề nghiêm trọng về mắt, nó thường mang tính chất phức tạp hơn nhiều so với tật cận thị, viễn thị và loạn thị. Ngày nay, quang sai bậc cao vẫn là một khái niệm khá mới lạ đối với nhiều người. Để hiểu rõ hơn về tình trạng mắt này, trước tiên ta cần hiểu quang sai là gì.
Contents
Quang sai là gì?
Quang sai ở mắt là hiện tượng xảy ra khi hệ thống quang học của mắt không hội tụ ánh sáng chính xác trên võng mạc, dẫn đến hình ảnh bị mờ hoặc méo.
Theo đó, ta có 2 loại quang sai gồm:
+ Quang sai bậc thấp: Bao gồm các tật khúc xạ thông thường như cận thị, viễn thị và loạn thị. Những tật này có thể được điều chỉnh hiệu quả bằng kính đeo mắt hoặc kính áp tròng
+ Quang sai bậc cao: Bao gồm các biến dạng phức tạp hơn như cầu sai (spherical aberration), coma và trefoil. Những quang sai này khó điều chỉnh bằng phương pháp thông thường và có thể ảnh hưởng đến chất lượng thị giác, đặc biệt trong điều kiện ánh sáng yếu hoặc ban đêm
Quang sai bậc cao là gì?
Quang sai bậc cao (Tiếng Anh: Higher-order aberrations hay HOAs) là những biến dạng phức tạp trong hệ thống quang học của mắt. Khi đó, sóng ánh sáng đi qua mắt không khớp với các thành phần khúc xạ như màng nước mắt, giác mạc, thủy dịch và thủy tinh thể.
Ngoài ra, độ cong bất thường của giác mạc và thủy tinh thể có thể góp phần làm biến dạng gây ra do sóng ánh sáng. Tình trạng quang sai bậc cao nghiêm trọng cũng có thể bắt nguồn từ các mô sẹo giác mạc hình thành sau khi bệnh nhân thực hiện phẫu thuật mắt, bị chấn thương hoặc bệnh tật.
Một nguyên nhân khác cũng gây ra quang sai bậc cao là bệnh đục thủy tinh thể. Căn bệnh này làm che phủ đi thấu kính tự nhiên của mắt. Bên cạnh đó, quang sai bậc cao cũng có thể xảy ra khi mắt bị khô làm giảm bớt màng nước mắt – cơ quan giữ chức năng uốn cong và khúc xạ các tia sáng để đạt được tiêu điểm ở mắt.
Trên thực tế, quang sai bậc cao (HOAs) thường là các tật khúc xạ tinh vi và phức tạp hơn nhiều so với các tật cận thị, viễn thị và loạn thị. Do tính chất phức tạp của chúng mà những quang sai này hầu hết không thể điều chỉnh bằng việc đeo kính mắt thông thường hay các loại kính áp tròng.
Làm thế nào để chẩn đoán bệnh quang sai bậc cao?
Thông thường, quang sai bậc cao sẽ được xác định bằng các loại biến dạng do một mặt sóng ánh sáng thu được khi nó đi qua mắt của bạn.
Nhìn chung, không có đôi mắt nào là hoàn hảo về mặt quang học. Một mặt sóng đồng nhất của các tia sáng khi đi qua mắt sẽ thu được các hình ảnh méo mó hoặc 3 chiều nhất định.
Cho đến nay, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra có hơn 60 hình dạng mặt sóng hoặc quang sai khác nhau. Trong đó, hai loại quang sai thường được sử dụng để mô tả các tật khúc xạ ở mắt, bao gồm:
- Quang sai bậc thấp: chủ yếu là cận thị, viễn thị và loạn thị. Những tình trạng này thường chiếm khoảng 85% tổng số quang sai trong mắt.
- Quang sai bậc cao: bao gồm nhiều loại quang sai khác nhau, chẳng hạn như quang sai coma, quang sai hình cầu hoặc quang sai trefoil. Một trong số chúng có thể được xác định thông qua các biểu thức toán học, ví dụ như đa thức Zernike. Tuy nhiên, những tình trạng này chỉ chiếm khoảng 15% tổng số quang sai trong mắt.
Ngoài ra, hình dạng của mặt sóng xuất hiện qua đồng tử càng phức tạp thì bậc quang sai càng cao.
Quang sai bậc cao ảnh hưởng như thế nào đến chất lượng thị giác?
Tác động của quang sai bậc cao đến chất lượng thị lực phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả nguyên nhân cơ bản của quang sai.
Đa số những người có kích thước đồng tử lớn hơn có thể gặp phải nhiều vấn đề về thị lực gây ra do quang sai bậc cao, đặc biệt là khi đồng tử mở rộng hơn trong điều kiện ánh sáng yếu.
Tuy nhiên, ngay cả những người có đồng tử nhỏ hoặc trung bình vẫn có thể phải đối mặt với các vấn đề về thị lực nghiêm trọng khi quang sai bậc cao xảy ra do các tình trạng như sẹo giác mạc hoặc đục thủy tinh thể.
Khi có một lượng lớn quang sai bậc cao nhất định sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng thị lực, thậm chí gây tàn phế.
Những triệu chứng điển hình của quang sai bậc cao
Mỗi mắt của chúng ta thường có một số quang sai bậc cao khác nhau tương tác với nhau. Do đó, thật khó để xác định được mối liên hệ giữa các quang sai bậc cao với những triệu chứng cụ thể.
Tuy nhiên, tình trạng quang sai bậc cao thường liên quan đến các triệu chứng, chẳng hạn như nhìn đôi, mờ mắt, nhìn thấy các quầng sáng, mất độ tương phản hoặc thị lực ban đêm kém.
Có thể điều trị được quang sai bậc cao hay không?
Ngày này, hầu hết các tình trạng quang sai bậc cao đều được chẩn đoán bằng công nghệ mặt sóng (aberrometry). Bên cạnh đó, ngành y học cũng đang phát triển nhiều dạng quang học thích ứng khác nhau để tùy chỉnh các quang sai bậc cao. Chúng bao gồm các loại kính mắt mới, như kính áp tròng và thấu kính nội nhãn. Ngoài ra phương pháp phẫu thuật khúc xạ cũng có thể điều chỉnh được hình dạng bề mặt hoặc giác mạc của mắt.
Mục đích chính của các biện pháp quang học thích ứng là nhằm đạt được loại hiệu chỉnh thị lực có thể làm phẳng hơn hình dạng của mặt sóng xuất hiện trong mặt phẳng của đồng tử bằng cách bù lại sự biến dạng của nó. Tuy nhiên, một điểm hạn chế của phương pháp này là không thể xác định chính xác được các khiếm khuyết vật lý cụ thể của các thành phần khúc xạ trong mắt gây ra những biến dạng này ngay từ đầu.
[Để biết thêm thông tin chi tiết về phương pháp điều chỉnh quang sai bậc cao, mời bạn đọc thêm về: Các loại kính mắt điều chỉnh độ phân giải cao và Phẫu thuật mắt bằng Lasik mặt sóng tuỳ chỉnh]
Nguồn tham khảo: https://www.allaboutvision.com/conditions/aberrations.htm