Khi chuẩn bị lên lịch đi khám mắt, có nhiều người không nắm rõ một bài kiểm tra mắt toàn diện sẽ bao gồm những quy trình gì, đặc biệt là những người chưa từng đi khám mắt trước đây hoặc đã không khám trong một thời gian dài.
Các bác sĩ mắt tiến hành rất nhiều bài kiểm tra và thí nghiệm đa dạng để phục vụ mục đích kiểm tra mắt. Chúng có thể là các bài kiểm tra đơn giản như đọc bảng đo thị lực; hoặc có thể là các bài kiểm tra phức tạp hơn như sử dụng các thiết bị hiện đại để phân tích cấu trúc bên trong mắt.
Một bài kiểm tra thị lực sẽ kéo dài trong khoảng một tiếng hoặc nhiều hơn, tuỳ thuộc vào số lượng và mức độ phức tạp của các bài kiểm tra cần thực hiện để việc đánh giá thị lực và sức khoẻ của mắt thu được những kết quả chính xác nhất.
Dưới đây là những bài kiểm tra thị lực và kiểm tra mắt thường xuất hiện trong các bài kiểm tra mắt toàn diện:
Contents
Bài kiểm tra thị lực
Thông thường, mọi bài kiểm tra mắt toàn diện đều được bắt đầu với bài kiểm tra thị lực, với mục đích là đo độ sắc nét của tầm nhìn.
Để kiểm tra thị lực ở tầm nhìn xa, các bác sĩ thường sử dụng các bảng kiểm tra thị lực như bảng chữ C, bảng Snellen, bảng chữ E,… Mặt khác, khi đo khả năng thị lực ở tầm nhìn gần, các loại bảng đo thị lực có hình dạng một tấm thẻ nhỏ cầm tay như bảng đo Jaeger hay được sử dụng.
Kiểm tra khả năng nhận diện màu sắc
Bài kiểm tra độ mù màu thường được tiến hành sớm trong các bài kiểm tra mắt tổng quan để loại trừ khả năng mắc bệnh rối loạn sắc tố (hay còn gọi là mù màu).
Bên cạnh việc phát hiện những khiếm khuyết di truyền về khả năng nhận màu sắc, bài kiểm tra cũng cảnh báo cho các bác sĩ mắt những vấn đề thị giác có thể ảnh hưởng tới tầm nhìn của bạn.
Kiểm tra hoạt động của từng mắt riêng lẻ
Tuy có rất nhiều phương pháp khác nhau để kiểm tra độ phối hợp của hai mắt, nhưng “che mắt” (cover test) là một cách kiểm tra đơn giản và phổ biến nhất.
Trong một bài kiểm tra “che mắt”, các bác sĩ sẽ yêu cầu bạn tập trung nhìn vào một vật thể nhỏ nằm đối diện ở khoảng cách xa.
Tiếp theo, bạn sẽ che lần lượt từng bên mắt và tiếp tục giữ mắt trên vật thể. Bài kiểm tra sau đó sẽ được lặp lại y hệt với điều kiện vật được đặt ở khoảng cách gần.
Bài kiểm tra này nhằm đánh giá xem bên mắt không bị che của bạn có phải di chuyển để tìm mục tiêu cố định hay không, bởi đó có thể là dấu hiệu của bệnh lác hoặc một số vấn đề khác về mắt như nhược thị hay nhức mỏi mắt.
Kiểm tra tốc độ di chuyển của mắt
Bài kiểm tra vận động của mắt (nhãn cầu) được thực hiện nhằm kiểm tra chức năng của các cơ mắt qua xác định khả năng di chuyển theo và tập trung của mắt vào một hoặc hai vật thể chuyển động.
Để kiểm tra độ trơn tru của chuyển động mắt, các bác sĩ thường yêu cầu bạn giữ đầu ở một vị trí cố định, chỉ có đôi mắt di chuyển theo những chuyển động chậm rãi của đèn pin cầm tay hay một số vật thể khác.
Còn khi muốn kiểm tra tốc độ của chuyển động mắt, bạn sẽ được yêu cầu di chuyển mắt liên tục giữa hai vật thể được đặt ở hai vị trí xa nhau. Các bác sĩ thường sử dụng hai chiếc đèn pin nhỏ và bật chúng thay phiên nhau, sao cho mắt bạn phải di chuyển để nhìn vào chiếc đèn pin đang bật sáng. Một người có vận động mắt bình thường sẽ dễ dàng di chuyển mắt theo nguồn ánh sáng, trong khi những người bị suy giảm chuyển động mắt tự nguyện sẽ gặp khó khăn khi điều khiển các cơ mắt để làm nhiệm vụ này.
Những người gặp vấn đề về chuyển động mắt thường bị nhức mỏi mắt, làm ảnh hưởng đến việc đọc, tầm nhìn động và một số kỹ năng khác.
Kiểm tra nhận thức chiều sâu
Bài kiểm tra nhận thức chiều sâu (tên y khoa là bài kiểm tra thị giác lập thể stereopsis) là bài kiểm tra xem mắt của bạn có thể nhận biết được chiều sâu và hình ảnh trong không gian 3 chiều hay không.
Trong một bài kiểm tra, bạn được yêu cầu đeo một cặp kính 3D và nhìn vào một cuốn sách nhỏ chứa nhiều các mẫu hình. Mỗi mẫu hình gồm có bốn hình tròn nhỏ, và nhiệm vụ của bạn là chỉ ra hình nào tạo cảm giác gần với mắt của bạn nhất.
Nếu bạn có thể xác định đúng hình tròn “gần hơn” của mỗi mẫu vẽ, điều đó chứng tỏ sự phối hợp vận động hai mắt của bạn đang làm tốt nhiệm vụ tạo ra nhận thức chiều sâu.
Kiểm tra soi màng lưới
Bài kiểm tra soi màng lưới thường được tiến hành sớm hơn trong quy trình kiểm tra mắt để bác sĩ có những chẩn đoán về đơn kính thuốc cho mắt của bạn.
Bài kiểm tra này được thực hiện trong phòng có điều kiện ánh sáng yếu. Bạn sẽ được yêu cầu tập trung vào một đối tượng có kích thước lớn (thường là chữ cái to nhất ở dòng đầu tiên trong bảng đo thị lực tầm xa).
Trong khi bạn đang tập trung mắt, bác sĩ sẽ chiếu một tia sáng vào mắt và thay đổi nhiều tròng kính trước mắt. Bài kiểm tra này giúp chọn ra tròng kính có công suất quang phù hợp nhất với đôi mắt của bạn khi nhìn tầm xa.
Dựa vào cách ánh sáng phản xạ từ mắt, bác sĩ có thể đánh giá được công suất quang của tròng kính cần thiết để điều chỉnh thị lực của bạn.
Bài kiểm tra này thường được sử dụng cho trẻ nhỏ hoặc một số trường hợp gặp khó khăn trong việc giao tiếp và trao đổi thông tin với bác sĩ.
Kiểm tra khúc xạ
Bài kiểm tra khúc xạ được sử dụng để xác định một cách chính xác đơn kính thuốc cho kính mắt của bạn.
Trong bài kiểm tra này, bác sĩ sẽ sử dụng một thiết bị gọi là phoropter để xác định độ khúc xạ của mắt. Bạn sẽ ngồi trước máy, cằm để cố định vào một điểm tựa, sau đó bác sĩ sẽ thay đổi nhiều tròng kính trước mắt bạn. Bác sĩ sẽ yêu cầu bạn so sánh và lựa chọn giữa hai tròng kính khác nhau, dựa trên cơ sở tròng kính nào giúp bạn nhìn rõ hơn.
Sau mỗi lần so sánh giữa hai tròng kính, bác sĩ sẽ dần dần chọn ra được tròng kính có công suất quang chính xác hơn, cho đến khi bạn chọn được tròng kính có công suất quang cung cấp cho bạn thị lực rõ nét nhất.
Đo khúc xạ bằng máy đo khúc xạ tự động và máy đo quang sai
Các bác sĩ có thể sử dụng các thiết bị như máy đo quang sai hay máy đo khúc xạ tự động. Hai loại máy này có thể tự động ước tính đơn kính thuốc cho mắt bạn.
Với các thiết bị này, cằm của bạn sẽ được giữ cố định ở một điểm tựa trên máy trong khi bạn nhìn vào một điểm sáng hoặc một hình ảnh cụ thể nào đó hiện lên trên màn hình của máy.
Một chiếc máy đo khúc xạ tự động, như một chiếc máy đo khúc xạ thông thường, có thể xác định công suất quang của tròng kính cần thiết để ánh sáng hội tụ trên võng mạc của bạn. Máy đo khúc xạ tự động rất hữu ích trong việc xác định đơn kính thuốc cho trẻ nhỏ hay một số bệnh nhân gặp vấn đề về sự tập trung hoặc gặp khó khăn khi phản hồi các câu hỏi của bác sĩ.
Nhiều nghiên cứu đã cho thấy các máy đo khúc xạ tự động hiện nay có tính chính xác rất cao. Khả năng đo khúc xạ ở thiết bị này rất tốt, chỉ tốn một vài giây, giúp các bác sĩ giảm thiểu được một khối lượng thời gian lớn so với việc đo khúc xạ thủ công và từ đó xác định được đơn kính thuốc cho bạn.
Máy đo quang sai sử dụng công nghệ mặt sóng để phát hiện các tật khúc xạ và một số bệnh lý mắt dựa vào cách ánh sáng đi vào mắt.
Công nghệ mặt sóng chủ yếu được sử dụng trong phẫu thuật điều chỉnh thị lực LASIK mặt sóng, nhưng nhiều bác sĩ mắt hiện đang kết hợp công nghệ tiên tiến này vào trong quy trình kiểm tra mắt toàn diện.
Kiểm tra mắt bằng đèn khe
Đèn khe là một kính hiển vi hai thị kính (kính hiển vi sinh học) được các bác sĩ mắt sử dụng để kiểm tra cấu trúc mắt dưới độ phóng đại cao. Nó giống như là một phiên bản lớn hơn của loại kính hiển vi thường được sử dụng trong phòng thí nghiệm khoa học.
Trong bài kiểm tra đèn khe, bạn sẽ được yêu cầu đặt trán và cằm cố định vào một điểm tựa trên thiết bị. Sau đó, bác sĩ sẽ bắt đầu kiểm tra cấu trúc bán cầu trước của mắt bạn – bao gồm có mí mắt, giác mạc, kết mạc, mống mắt và thuỷ tinh thể. Với sự trợ giúp của chiếc máy này, các bác sĩ có thể kiểm tra các cấu trúc nằm sâu hơn trong mắt, chẳng hạn như võng mạc hay các dây thần kinh thị giác.
Một loạt các vấn đề và bệnh về mắt có thể được phát hiện bằng bài kiểm tra đèn khe, bao gồm có đục thuỷ tinh thể, thoái hoá điểm vàng, loét giác mạc và võng mạc đái tháo đường,…
Kiểm tra cườm nước
Bài kiểm tra cườm nước thường bắt đầu với việc đo lường áp lực trong mắt của bạn.
Bài kiểm tra cườm nước được sử dụng phổ biến nhất là bài kiểm tra áp lực mắt không tiếp xúc, hay thường được gọi là NCT (viết tắt của từ non-contact tonometry trong tiếng Anh).
Trong bài kiểm tra NCT, đầu tiên bạn sẽ đặt cằm cố định lên một điểm tựa trên máy. Trong khi bạn nhìn vào ánh sáng bên trong máy, bác sĩ mắt hoặc một nhân viên y tế đã được đào tạo có thể thổi một luồng không khí nhỏ vào mắt bạn. Việc làm này không hề gây đau đớn cho mắt và máy đo cũng không hề chạm vào mắt bạn.
Dựa vào sức cản của mắt bạn đối với luồng khí, chiếc máy sẽ tính toán được áp lực nội nhãn của bạn. Nếu mắt bạn có áp lực cao, nguy cơ mắc bệnh cườm nước sẽ cao hơn.
Một cách khác để kiểm tra bệnh cườm nước là sử dụng một thiết bị gọi là nhãn áp kế dàn phẳng. Phiên bản được sử dụng phổ biến của loại nhãn áp kế này là phiên bản được gắn trên đèn khe.
Đối với bài xét nghiệm này, bác sĩ sẽ làm tê mắt của bạn bằng cách nhỏ vài giọt dung dịch vàng. Mắt bạn của bạn sẽ dần dần cảm thấy nặng hơn khi thuốc bắt đầu có tác dụng. Loại thuốc nhỏ mắt này không làm giãn nở đồng tử mà chỉ là một chất gây tê kết hợp với thuốc nhuộm vàng có thể phát sáng dưới ánh sáng xanh.
Sau đó bạn sẽ được yêu cầu nhìn thẳng vào đèn khe khi bác sĩ chạm nhẹ vào bề mặt nhãn cầu với chiếc nhãn áp kế để đo lường áp lực nội nhãn của bạn.
Cũng giống như NCT, quá trình kiểm tra sử dụng thiết bị này chỉ mất một vài giây. Ngoài ra, nhãn áp kế dàn phẳng gây ra ít đau đớn cho bệnh nhân ngoại trừ việc đôi khi bạn sẽ cảm thấy đầu dò của nhãn áp kế tiếp xúc và làm nhột lông mi của bạn.
Đối với căn bệnh cườm nước, chúng thường không bộc lộ dấu hiệu hay triệu chứng bệnh nào cho đến khi bạn đã có những khiếm khuyết không thể hồi phục về thị lực. Vì vậy, một bài kiểm tra toàn diện bao gồm bài kiểm tra áp lực mắt đóng vai trò quan trọng trong việc loại trừ những dấu hiệu sớm của bệnh cườm nước và bảo vệ tầm nhìn của bạn.
Kiểm tra độ giãn nở đồng tử
Để thu được cái nhìn rõ hơn về cấu trúc bên trong của mắt, bác sĩ mắt có thể sẽ sử dụng thuốc nhỏ mắt làm giãn nở đồng tử tạm thời để khiến cho đồng tử của bạn lớn hơn. Thuốc nhỏ mắt giãn đồng tử thường mất từ 20 đến 30 phút mới bắt đầu phát huy tác dụng.
Khi đồng tử bị giãn nở, đôi mắt sẽ trở nên nhạy cảm hơn với ánh sáng (vì số lượng ánh sáng đi vào mắt bạn nhiều hơn) và bạn có thể thấy khó tập trung vào các vật ở gần. Ảnh hưởng của thuốc giãn nở đồng tử có thể kéo dài trong khoảng vài giờ, tuỳ theo liều lượng và độ mạnh của thuốc nhỏ mắt được sử dụng.
Một khi thuốc đã bắt đầu có hiệu lực, bác sĩ mắt sẽ sử dụng các thiết bị cần thiết để quan sát cấu trúc nội bộ của mắt. Bạn nên mang theo kính râm đến buổi kiểm tra, để làm giảm thiểu độ chói và độ nhạy cảm với ánh sáng khi phải tiếp xúc với ánh sáng sau khi hoàn thành buổi khám.
Việc kiểm tra sự giãn nở đồng tử rất cần thiết cho những người có các nguy cơ rủi ro mắc bệnh về mắt cao, bởi bài kiểm tra này cho phép các bác sĩ có được những đánh giá hoàn thiện và kỹ lưỡng nhất về sức khỏe mắt của bạn.
Tuy nhiên, các thiết bị tái tạo hình ảnh võng mạc hiện đại ngày nay cho phép các bác sĩ thu được những hình ảnh có độ phân giải cao, góc rộng của võng mạc mà không cần phải sử dụng đến thuốc nhỏ mắt giãn đồng tử. Những hình ảnh này còn có thể được lưu lại, khiến việc đánh giá thuận tiện và tiết kiệm thời gian hơn.
Kiểm tra trường thị giác
Trong một vài trường hợp, bác sĩ mắt của bạn có thể muốn kiểm tra khả năng hiện diện của các điểm mù ở tầm nhìn ngoại vi và tầm nhìn “hai bên” bằng cách tiến hành một bài kiểm tra trường thị giác. Những loại điểm mù này có thể bắt nguồn từ những bệnh lý của mắt như cườm nước.
Phân tích các điểm mù có thể hỗ trợ việc xác định các vùng tổn thương não cụ thể gây ra bởi đột quỵ hoặc khối u.
Đo lắp kính áp tròng
Một bài kiểm tra mắt toàn diện thông thường sẽ không bao gồm việc đo lắp kính áp tròng, vì vậy, bạn sẽ không nhận được một đơn kính thuốc cho kính áp tròng sau khi hoàn thành bài kiểm tra mắt tổng quan.
Tuy nhiên, nếu bạn đang sử dụng kính áp tròng và kính được đo lắp bởi cùng một bác sĩ đang kiểm tra mắt cho bạn, có thể bạn sẽ nhận được một đơn kính thuốc cập nhật sau khi bài kiểm tra kết thúc.
Kiểm tra đo lắp kính áp tròng thông thường không được thực hiện đồng thời trong buổi khám mắt toàn diện bởi đồng tử của bạn đang giãn nở.
Bên cạnh đó, hãy cố gắng cân nhắc để lựa chọn đồng nhất một bác sĩ khám mắt cho cả việc kiểm tra mắt tổng quan và việc khám kính áp tròng, bởi nó sẽ giúp bạn rất nhiều trong việc tiết kiệm thời gian và kinh phí phải chi trả. Còn ngược lại, nếu bạn lựa chọn dịch vụ chăm sóc mắt từ nhiều bác sĩ chuyên khoa khác nhau, khả năng cao trong quá trình khám thị lực cho kính áp tròng, họ sẽ yêu cầu thực hiện lại một số xét nghiệm nhất định mà bạn đã từng trải qua trước đây trong lần khám mắt tổng quan. Điều đó sẽ khiến bạn mất thêm một khoản phí và khoảng thời gian không cần thiết.
Một số bài kiểm tra khác
Trong một số trường hợp, bên cạnh những bài kiểm tra được tiến hành trong một buổi kiểm tra mắt toàn diện, bác sĩ mắt của bạn còn có thể khuyến nghị bạn làm thêm một số bài kiểm tra mắt chuyên biệt khác. Thông thường, các bài kiểm tra đó thường được tiến hành bởi các bác sĩ nhãn khoa cũng như chuyên gia võng mạc.