Hiện tượng ruồi bay, chớp sáng hoặc đốm đen trước mắt

Chắc hẳn bạn đã từng gặp phải các hiện tượng như ruồi bay, chớp sáng hoặc đốm đen trước mắt, và cảm thấy vô cùng khó chịu vì điều này? Thực ra đây là những vấn đề rất hay gặp ở mắt, nhưng đa số trường hợp lại không phải là một loại bệnh lý đe dọa thị lực. Để hiểu rõ hơn về hiện tượng ruồi bay này, chúng ta hãy cùng theo dõi bài viết sau đây nhé. 

Ruồi bay trước mắt là gì?

Ruồi bay trước mắt (tiếng Anh: Eye floaters, hay còn gọi là các thể chơi vơi) là hiện tượng xuất hiện những đốm nhỏ trông giống như những mạng nhện trôi dạt qua lại trong tầm mắt của bạn. Hiện tượng ruồi bay trước mắt thường gây nhiều khó chịu cho bạn, tuy nhiên nó lại là một vấn đề khá phổ biến và thường không phải là bệnh lý nguy cấp về mắt.

Hiện tượng ruồi bay thường xuất hiện khi các mảnh nhỏ của dịch kính (chất trông giống như gel, hay còn gọi là pha lê thể) bị bong ra ở phần sau bên trong mắt.

Khi bạn mới chào đời hoặc ở độ tuổi còn trẻ, dịch kính thường có độ đặc như gel, nhưng khi chúng ta già đi, dịch kính bắt đầu tan ra và hóa lỏng như nước.

Đôi khi, một số phân tử gel chưa hòa tan sẽ tụ tập lại và nổi xung quanh vùng trung tâm lỏng hơn của dịch kính. Những hạt gel protein này có thể mang nhiều hình dạng và kích thước khác nhau, trôi nổi vô định; người ta gọi chúng là những thể chơi vơi (hay hiện tượng ruồi bay).

Bạn sẽ nhận thấy những đốm nổi này xuất hiện rõ rệt nhất khi nhìn lên bầu trời trong xanh hoặc màn hình máy tính có nền trắng hay sáng màu. Thực chất, bạn không thể nhìn thấy những mảnh vụn trôi nổi trong mắt mình. Cái bạn nhìn thấy chính là bóng của những thể chơi vơi được in trên võng mạc khi ánh sáng chiếu vào chúng.

Ngoài ra, những đốm trôi nổi này dường như không bao giờ đứng yên khi bạn đang cố gắng tập trung nhìn vào chúng. Các đốm sẽ di chuyển khi mắt và dịch kính chuyển động nên bạn sẽ có cảm giác chúng đang “lởn vởn” trong mắt bạn mãi không thôi.

Bệnh ruồi bay và chớp sáng trước mắt có nguy hiểm, đe dọa thị lực không?

Nếu bạn thỉnh thoảng nhìn thấy các đốm nhỏ trôi nổi trước mắt thì không phải là vấn đề đáng lo ngại. Tuy nhiên, nếu bạn nhìn thấy hàng loạt các đốm dày đặc, đặc biệt là có kèm theo chớp sáng thì thực sự nguy hiểm, và bạn cần phải tìm đến sự hỗ trợ của y tế ngay.

Khi những triệu chứng này đột ngột xuất hiện, rất có thể là do dịch kính đang bị co kéo và tách ra khỏi võng mạc của bạn. Tình trạng này còn được gọi là bong dịch kính sau (Posterior vitreous detachments – PVDs), tức là bản thân võng mạc đang bị bong ra khỏi lớp lót bên trong mắt – nơi chứa máu, chất dinh dưỡng và oxy cần thiết cho các chức năng hoạt động của mắt.

Khi dịch kính kéo vào lớp võng mạc mỏng manh, nó có thể gây ra một vết rách hoặc một lỗ nhỏ trên võng mạc. Một khi võng mạc bị rách, dịch kính sẽ tràn vào lỗ rách và đẩy võng mạc tách ra lớp màng trong của mắt, dẫn đến bệnh lý bong võng mạc.

Nghiên cứu cho thấy trong số những người gặp phải các triệu chứng như đột ngột bị ruồi bay hoặc gặp hiện tượng tia chớp sáng trước mắt, thì có đến 39,7% số trường hợp bị bong dịch kính sau và 8,9% trường hợp bị rách võng mạc.

Nghiên cứu còn cho biết thêm: có đến 50% số người bị rách võng mạc được chẩn đoán mắc thêm bệnh bong võng mạc – vốn có nguy cao dẫn đến chứng mù lòa. Do đó, tất cả những trường hợp bị rách hoặc bong võng mạc cần phải điều trị càng sớm càng tốt để có thể hàn gắn lại võng mạc và phục hồi chức năng mắt, tránh thị lực bị mất đi vĩnh viễn.

Mặc dù bong dịch kính sau thường hay gặp hơn nhiều so với bong võng mạc. Nhưng bong dịch kính sau lại không phải là một trường hợp khẩn cấp đe dọa đến thị lực, ngay cả khi các đốm nhỏ xuất hiện đột ngột trước mắt. Một số trường hợp thì bong dịch kính cũng có thể làm hỏng võng mạc khi chúng co kéo quá mạnh và làm rách hoặc bong võng mạc nhưng thường ít gặp thôi.

Hiện tượng chớp sáng (còn được gọi là chứng lóa mắt – photopsias), có thể xảy ra khi võng mạc của bạn nhận được tín hiệu kích thích cơ học, hoặc khi bị kéo mạnh, làm rách hoặc bong ra. Những chớp sáng này có thể xuất hiện dưới dạng tia chớp, chớp nhấp nháy hoặc tia lóe ngẫu nhiên. Trường hợp này khá nguy cấp nên bạn phải đi khám bác sĩ ngay để tránh nguy cơ bị mất thị lực vĩnh viễn.

Nguyên nhân của tình trạng ruồi bay và đốm đen trước mắt

Như đã đề cập ở trên, bong dịch kính sau (PVDs) là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng ruồi bay và đốm đen trước mắt. Tác nhân ít phổ biến hơn có thể liên quan đến rách hoặc bong võng mạc.

Vậy nguyên nhân nào gây bong dịch kính?

Khi mắt ở giai đoạn đầu của quá trình phát triển, dịch kính sẽ lấp đầy bên trong đáy mắt và ép vào võng mạc, sau đó dính vào bề mặt của võng mạc. Theo thời gian (đặc biệt là khi mắt già đi), vùng dịch kính ở vị trí trung tâm khoang dịch kính sẽ trở nên lỏng hơn (tức là chứa nhiều nước hơn thay vì các thành phần khác của dịch kính).

Vùng dịch kính trung tâm lỏng lẻo sẽ không thể chống đỡ cho sức nặng của vùng dịch kính chu biên. Kết quả là toàn bộ vùng dịch kính chu biên hình cầu sẽ bị kéo sụp vào bên trong trung tâm khoang dịch kính, tách rời dịch kính khỏi võng mạc, người ta gọi đó là hiện tượng bong dịch kính.

Có thể nói, bệnh ruồi bay là kết quả từ hiện tượng bong dịch kính sau (posterior vitreous detachment – PVD). Hiện tượng bong dịch kính sau thường khiến cho phần dịch kính lỏng tập trung dồn lại tại vùng trung tâm khoang dịch kính.

Người ta ước tính rằng có hơn một nửa dân số sẽ có nguy cơ cao mắc phải tình trạng bong dịch kính sau khi bước sang tuổi 80. Tuy nhiên, hầu hết các trường hợp bong dịch kính sau đều không nghiêm trọng đến mức gây rách hoặc bong võng mạc.

Ngoài ra, tình trạng chớp sáng có thể xảy ra đồng thời với hiện tượng bong dịch kính sau, khi đó võng mạc của mắt bị co kéo mạnh trong khi bong dịch kính sau đang diễn ra. Chớp sáng chỉ có thể giảm dần khi dịch kính cuối cùng bị tách ra và tình trạng co kéo võng mạc giảm bớt.

Nguyên nhân nào gây ra hiện tượng chớp sáng trước mắt?

Thông thường, khi ánh sáng đi vào mắt sẽ kích thích võng mạc. Điều này đã tạo ra một xung điện được dây thần kinh thị giác [Dây thần kinh thị giác: các dây thần kinh giúp truyền tín hiệu hình ảnh từ các tế bào cảm quang (hình nón hoặc hình chóp) có trong võng mạc tới thuỳ chẩm của não để phân tích] truyền đến não. Sau đó, bộ não sẽ xử lý xung điện này để nhận biết đó ánh sáng hay một hình ảnh.

Nếu võng mạc bị kích thích cơ học (chạm hoặc kéo mạnh), một xung điện tương tự sẽ được gửi đến não. Xung động này sau đó sẽ được não bộ giải thích là sự “nhấp nháy” của ánh sáng.

Khi võng mạc bị co kéo, bị xé rách hoặc bị tách ra khỏi đáy mắt, bạn có thể nhận thấy một tia sáng hoặc chớp sáng xuất hiện ngay trước mắt. Tùy vào độ lớn của lực kéo, hay mức độ nghiêm trọng vết rách mà những tia sáng này có thể tồn tại trong một khoảng thời gian ngắn hoặc tiếp tục vô thời hạn cho đến khi võng mạc được liền trở lại.

Hiện tượng lóa mắt (photopsia) cũng có thể xảy ra sau một cú đánh vào đầu làm rung lắc dịch kính bên trong mắt. Đôi khi, hiện tượng này còn được gọi là nổ đom đóm mắt.

Một số người có thể gặp phải tình trạng chớp sáng xuất hiện với hình dạng đường nhấp nhô hoặc hình sóng ở cả hai mắt. Tình trạng này có thể kéo dài từ 10-20 phút. Những kiểu chớp sáng này thường là do vấn đề co thắt các mạch máu trong não.

Trong trường hợp bạn bị đau đầu có kèm theo hiện tượng chớp sáng trước mắt thì có thể bạn đã bị bệnh đau nửa đầu migraine. Tuy nhiên, đôi khi có sự xuất hiện chớp sáng với hình dạng đường nhấp nhô hoặc hình sóng ở mắt nhưng bạn lại không thấy bị đau đầu. Trường hợp này y khoa gọi là bệnh đau nửa đầu gây viêm mắt (ophthalmic migraine), hoặc chứng đau nửa đầu không kèm theo đau đầu.

Ngoài ra, hiện tượng lóa mắt cũng có thể là một triệu chứng của tình trạng nhiễm độc thuốc digitalis, thường xảy ra chủ yếu ở những người cao tuổi đang sử dụng thuốc trợ tim digitalis.

Một số nguyên nhân khác dẫn đến hiện tượng ruồi bay và chớp sáng trước mắt

Bong dịch kính có kèm theo hiện tượng ruồi bay cũng có thể xảy ra trong các trường hợp như:

1. Xuất huyết dịch kính

   

Khi bạn bị bong dịch kính mà có kèm theo chảy máu bên trong mắt (xuất huyết dịch kính), thì điều này có nghĩa dịch kính (trong quá trình co kéo) có thể đã làm rách một mạch máu nhỏ bên trong võng mạc của bạn. Xuất huyết dịch kính nguy hiểm hơn vì nó có thể làm tăng khả năng làm rách hoặc bong võng mạc. Hơn nữa, lực kéo tác động lên võng mạc trong quá trình bong dịch kính cũng làm tăng nguy cơ gây ra lỗ hoàng điểm hoặc xuất hiện màng trước võng mạc.

2. Viêm bên trong mắt

   

Tình trạng viêm mắt hay nhiễm trùng mắt có thể khiến cho dịch kính bị hóa lỏng và dẫn đến hiện tượng bong dịch kính sau (PVD).

3. Cận thị

   

Ngoài ra, khi bạn bị cận thị hoặc mắt chịu lực giãn cơ học cũng có thể làm tăng khả năng bong dịch kính sau và gây co kéo lên võng mạc. Tình trang này không chỉ bắt gặp ở người già, mà thực tế có nhiều người bị cận thị có nguy cơ bị bong dịch kính sau từ khi còn rất trẻ nên bạn không thể chủ quan được.

4. Phẫu thuật đục dịch kính và phẫu thuật bằng laser YAG

   

Bên cạnh đó, những người đã thực hiện phẫu thuật đục thủy tinh thể hoặc phẫu thuật mở bao sau thủy tinh thể bằng tia Laser YAG cũng có thể xuất hiện bong dịch kính sau.

Thậm chí, có những trường hợp đã phẫu thuật đục thủy tinh thể qua nhiều năm rồi nhưng nay lại thấy nhìn mờ trở lại. Điều này lớp vỏ bao thủy tinh thể ở phía sau thấu kính nội nhãn (IOL) bị đục và làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới thị lực. Biến chứng muộn này còn được gọi là đục bao sau (Posterior Capsular Opacification -PCO)

Để điều trị đục bao sau, các bác sĩ chuyên khoa sẽ áp dụng phương pháp phẫu thuật mở bao sau cho mắt cho bệnh nhân bằng tia laser YAG. Một tia laser YAG sẽ tập trung toàn bộ năng lượng chiếu thẳng vào bao dịch kính bị đục phía sau và làm bốc hơi vùng trung tâm dịch kính để tạo ra một đường giúp ánh sáng đi tới võng mạc, từ đó khôi phục được thị lực cho bệnh nhân.

Nhưng phẫu thuật nào cũng có rủi ro của nó. Trong quá trình thao tác phẫu thuật đục thủy tinh thể bằng laser hay phẫu thuật laser YAG, đôi mắt chịu tác động lực co kéo mạnh dẫn đến bong dịch kính sau, và điều này là nguyên nhân dẫn đến hiện tượng ruồi bay như đã nói ở trên.

5. Các nguyên nhân khác

Bong dịch kính có kèm theo hiện tượng ruồi bay cũng có thể xảy ra trong các trường hợp như: bệnh nhân bị bệnh tiểu đường (bong dịch kính do tiểu đường) hay viêm võng mạc do Cytomegalovirus.

Làm thế nào để điều trị bệnh ruồi bay trước mắt?

Hầu hết các đốm nhỏ trôi nổi trước mắt đều vô hại mà chỉ gây ra cảm giác khó chịu về thị lực mà thôi. Nhiều khi hiện tượng ruồi bay có thể mờ dần theo thời gian và ít gây phiền toái cho bạn. Do đó trong hầu hết các trường hợp, bệnh ruồi bay trước mắt không cần phải điều trị.

Tuy nhiên, nếu bạn muốn loại bỏ những đốm trôi nổi này ra khỏi tầm nhìn của mình, bạn có thể thực hiện phẫu thuật cắt dịch kính. Trong phẫu thuật cắt dịch kính một lượng hoặc toàn bộ dịch kính sẽ được lấy ra khỏi mắt (cùng với các vật thể nổi bên trong mắt), sau đó thay thế dịch kính bằng một chất lỏng trong suốt vô trùng.

Tuy nhiên cắt dịch kính cũng có những rủi ro nhất định. Nó có thể gây ra bong võng mạc do phẫu thuật, hoặc vấn đề nhiễm trùng mắt nghiêm trọng. Trong một số trường hợp hiếm gặp, phẫu thuật cắt dịch kính có thể làm xuất hiện các đốm đen mới hoặc thậm chí đốm đen nhiều hơn trước. Vì những lý do này mà hầu hết các bác sĩ phẫu thuật mắt đều không khuyến nghị bệnh nhân thực hiện phẫu thuật cắt dịch kính để điều trị bệnh ruồi bay trước mắt.

Phương pháp điều trị ruồi bay bằng laser

Hiện nay, laser dịch kính đã được lựa chọn như một giải pháp thay thế an toàn cho phương pháp phẫu thuật cắt dịch kính để điều trị cho bệnh ruồi bay trước mắt.

Trong phương pháp này, một chùm tia laze sẽ được chiếu vào mắt thông qua đồng tử và tập trung năng lượng chủ yếu vào các thể chơi vơi kích thước lớn, bắn phá để chúng vỡ ra thành các mảnh nhỏ hơn hoặc biến mất hoàn toàn. Khi đó bạn sẽ không cảm thấy các thể chơi vơi còn tồn tại nữa hoặc các đốm đen trước mắt chỉ còn quá nhỏ nên không  gây khó chịu cho bạn như trước khi phẫu thuật.

Để xác định xem liệu bạn có phù hợp với phương pháp laser này hay không, bác sĩ sẽ đánh giá một số yếu tố, bao gồm độ tuổi, các triệu chứng, hình dạng và vị trí của các đốm nổi. Thông thường, những bệnh nhân dưới 45 tuổi sẽ có các đốm nổi nằm ở quá gần võng mạc, do đó không thể điều trị an toàn bằng phương pháp laser. Đối với những bệnh nhân có các đốm nổi khá lớn nằm ở xa võng mạc sẽ phù hợp hơn với phương pháp điều trị này.

Trước khi điều trị bằng phương pháp laser, bệnh nhân sẽ được sử dụng thuốc nhỏ mắt gây mê và đeo một loại kính áp tròng đặc biệt. Sau đó, thông qua kính hiển vi sinh học (đèn khe), bác sĩ sẽ phân phối chính xác năng lượng laser đến các đốm nổi trong mắt.

Quá trình laser thường kéo dài trong vòng nửa giờ đồng hồ, và không gây đau đớn cho người bệnh. Cuối cùng, bạn sẽ được bôi thuốc nhỏ mắt để chống viêm sau khi tháo kính áp tròng và rửa mắt bằng nước muối sinh lý. Ngoài ra, một số loại thuốc nhỏ mắt cũng có thể được kê đơn để bạn sử dụng tại nhà.

Tuy nhiên hiện nay phương pháp điều trị ruồi bay bằng laser vẫn chưa được áp dụng tại Việt Nam do chi phí cao, khá mới mẻ và đòi hỏi bác sĩ phải có trình độ kỹ thuật cao. Tuy nhiên phương pháp này được áp dụng tại một số nước phương tây như Mỹ, EU và Hàn Quốc khá hiệu quả.

Nếu có điều kiện bạn có thể qua Hàn Quốc làm phẫu thuật điều trị ruồi bay bằng tia laser YAG khá hiệu quả. Tất nhiên chi phí cũng không hề rẻ rồi. Còn ở Việt Nam, phương pháp phẫu thuật cắt dịch kính điều trị ruồi bay vẫn phổ biến hơn cả. Tất nhiên bạn chỉ phẫu thuật điều trị ruồi bay trong trường hợp được bác sĩ chỉ định thôi nhé. Chúc bạn thành công.

Nguồn tham khảo: https://www.allaboutvision.com/conditions/spotsfloats.htm