Contents
Giãn đồng tử mắt là gì?
Đã bao giờ bạn lo lắng vì bạn có khả năng bị giãn đồng tử hay chưa? Trên thực tế, giãn đồng tử là chỉ tình trạng đồng tử có kích thước lớn hơn so với kích thước tiêu chuẩn. Kích thước này thường được kiểm soát bởi mống mắt và chịu ảnh hưởng trực tiếp từ lượng ánh sáng mà mắt chúng ta tiếp nhận.
Trong điều kiện ánh sáng mạnh thì đồng tử của chúng ta có xu hướng co (hay còn gọi là thu nhỏ lại) để ngăn không cho nguồn sáng này gây tổn thương cho mắt. Ngược lại, khi môi trường ánh sáng bị yếu đi thì đồng tử lại có xu hướng mở rộng ra để đón ánh sáng, tăng độ sắc nét cho hình ảnh mà mắt đang truyền lên não bộ.
Đối với mắt của một người trưởng thành khỏe mạnh, thì đồng tử có kích thước khoảng 2-4mm trong điều kiện ánh sáng tốt và tăng lên 4-8mm trong điều kiện ánh sáng yếu. Nhưng bạn cần lưu ý là kích thước đồng tử cũng có xu hướng bị nhỏ dần theo tuổi tác.
Vậy đâu là số đo chuẩn xác của một đồng tử khỏe mạnh để chúng ta tự so sánh và nhận biết mình có bị giãn đồng tử hay không?
Theo một nghiên cứu được thực hiện với hơn 100 người khỏe mạnh từ độ tuổi 18 đến 34 thì kích thước đồng tử trung bình trong từng điều kiện ánh sáng được thống kê như sau:
- Trong điều kiện ánh sáng mạnh (trong trường hợp này bác sĩ nhãn khoa lấy đèn chuyên dụng rọi trực tiếp vào mắt tình nguyện viên khoảng 15 giây) thì đồng tử có kích thước 3,35mm.
- Trong điều kiện ánh sáng thường thì kích thước đồng tử ở khoảng 3,86mm.
- Trong điều kiện ánh sáng rất yếu thì kích thước đồng tử ở khoảng 6,41mm.
Vậy nếu chỉ số kích thước đồng tử mắt bạn cao hơn cả ba trường hợp nêu trên thì khả năng cao bạn đang phải đối mặt với chứng giãn đồng tử.
Khi bị giãn đồng tử thì mắt có phản ứng với ánh sáng không?
Nếu bạn đang mắc chứng giãn đồng tử thì không có nghĩa là mắt bạn không thể phản ứng với ánh sáng, mà chỉ đơn giản là nó không phản ứng được như mắt người bình thường mà thôi. Khi có ánh sáng mạnh chiếu trực tiếp vào mắt thì đồng tử của người bị mắc chứng giãn vẫn có thể co lại.
Nhưng cũng có một số trường hợp người bệnh bị giãn đồng tử hoàn toàn, tức là đồng tử bị mất khả năng phản ứng với ánh sáng.
Bạn cũng nên phân biệt chứng giãn đồng tử và chứng Anisocoria [Anisocoria: là tình trạng đồng tử một bên mắt bị co giãn hơn so với bên còn lại. Tìm hiểu thêm về Anisocoria tại đây]. Anisocoria cũng là một chứng bệnh nhãn khoa tương đối phổ biến. Bệnh nhân mắc chứng Anisocoria gần như vẫn có đồng tử như người bình thường, tức là đồng tử vẫn có thể co giãn tốt trong nhiều điều kiện ánh sáng khác nhau. Tuy nhiên hai bên đồng tử của người bệnh sẽ có kích thước không giống nhau, chúng có thể chênh lệch từ 0,5mm trở lên.
Nguyên nhân của chứng giãn đồng tử
Có khá nhiều nguyên nhân có thể gây ra chứng giãn đồng tử ở người, có thể là nguyên nhân gián tiếp mà cũng có thể là nguyên nhân trực tiếp. Các bạn có thể tham khảo một số nguyên nhân cụ thể như sau:
Do bị ảnh hưởng bởi quá trình điều trị bằng thuốc
Có rất nhiều loại thuốc điều trị các bệnh khác nhau có thể có tác dụng phụ là khiến đồng tử mắt chúng ta nhạy cảm hơn. Nếu bạn sử dụng loại thuốc đó lâu dài thì việc mắt bạn bị giãn đồng tử hoàn toàn có thể xảy ra. Chúng tôi xin được nêu ra một số loại thuốc phổ biến như sau:
- Thuốc kháng Histamin
- Thuốc chống ngạt mũi, thuốc trị viêm xoang,…
- Thuốc chống trầm cảm
- Thuốc chống say tàu xe
- Thuốc làm giảm cảm giác buồn nôn và các vấn đề liên quan đến trào ngược đường ruột
- Thuốc đặc trị Parkinson
- Botox và các loại thuốc có Botulinum trong thành phần chính
- Thuốc giãn đồng tử Atropin (thường được dùng để điều trị một số triệu chứng của cận thị và một số triệu chứng y khoa khác)
Từng bị chấn thương vùng mắt
Các chấn thương nghiêm trọng gây ảnh hưởng trực tiếp đến mắt có thể làm hỏng mống mắt và khiến đồng tử mắt chúng ta bị giãn bất thường, thậm chí là biến dạng.
Các chấn thương vùng mắt có thể không nhất thiết phải đến từ các tai nạn. Điều này có nghĩa là chứng giãn đồng tử có thể đến từ các tổn thương ở mắt sau phẫu. Người bệnh sau khi phẫu thuật thay thủy tinh thể hoặc ghép giác mạc rất dễ mắc chứng bệnh này.
Chấn thương vùng não hoặc mắc các bệnh về não
Nếu bạn từng bị chấn thương sọ não, các chấn thương mạnh tại vùng đầu, từng bị đột quỵ hay có u ở não thì bạn cũng có nguy cơ khá cao mắc chứng giãn đồng tử. Các chấn thương tại vùng não thường tác động lên dây thần kinh mắt. Các dây thần kinh này lại khiến mắt nhạy cảm hơn với ánh sáng dẫn đến tình trạng đồng tử ở một hoặc hai bên mắt bị giãn.
Đây chính là lý do khiến các bác sĩ luôn phải sử dụng đèn chuyên dụng để kiểm tra sự co giãn đồng tử của các bệnh nhân đột quỵ hoặc vận động viên vừa gặp chấn thương vùng đầu.
Có tiền sử sử dụng ma túy, chất gây nghiện
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng rượu và cần sa (sử dụng từng loại hoặc cả hai cùng lúc) đều có thể làm giảm khả năng thích nghi với ánh sáng của mắt. Điều này đồng nghĩa với việc nếu bạn gặp môi trường thay đổi ánh sáng thất thường thì sự co giãn của đồng tử sẽ kém đi. Tình trạng này có thể kéo dài nhiều giờ sau khi sử dụng hai chất trên.
Một số các chất cấm có khả năng làm giãn đồng tử mắt, khiến mắt không phản ứng linh hoạt được với ánh sáng như:
- Amphetamine
- Cocain
- LSD
- MDMA
Có tiền sử bị giãn đồng tử một bên lành tính
Đôi khi bạn có thể mắc chứng giãn đồng tử nhưng đây có thể chỉ là một triệu chứng lành tính, một phản ứng có tính chất sinh lý của cơ thể. Cụ thể, bạn sẽ thường xuyên phải đối mặt với việc đồng tử một bên mắt bị giãn thất thường trong một thời gian (giãn đồng tử 1 bên mắt). Thường thì bạn sẽ gặp các triệu chứng phụ như mờ tầm nhìn, nhức đầu hoặc đau mắt.
Người có nguy cơ cao nhất mắc chứng giãn đồng tử lành tính này là phụ nữ trẻ mắc chứng đau nửa đầu. Khoảng thời gian trung bình khiến mắt chúng ta bị giãn đồng tử lành tính là khoảng 12 giờ liên tục, mỗi tháng bạn có thể gặp tình trạng này từ hai đến ba lần.
Tuy nhiên, chứng giãn đồng tử lành tính có thể tự biến mất không qua điều trị.
Đây là một chứng rối loạn thần kinh hiếm gặp mà trong đó đồng tử mắt của bệnh nhân bị giãn lớn hơn bình thường và phản ứng chậm với ánh sáng hoặc thậm chí là không phản ứng được với ánh sáng. Bệnh nhân mắc chứng này cũng có thể phải đối mặt với tình trạng gân và cơ kém phản xạ. Nếu xuất hiện tình trạng này thì người ta sẽ gọi đây là Hội chứng Adie.
Đến nay y khoa vẫn chưa tìm ra nguyên nhân gây hội chứng Adie. Một số nhận định sơ bộ đang tập trung đánh giá các tác nhân đến từ chấn thương, di chứng hậu phẫu, tuần hoàn máu kém hoặc bị nhiễm trùng,…
Hiện vẫn chưa có phương pháp chữa trị chính thức cho bệnh nhân mắc chứng đồng tử Adie.
Mắc chứng Aniridia bẩm sinh
Đây là tình trạng khá hiếm gặp ở người. Các bệnh nhân Aniridia từ khi sinh ra đã mắc dị tật mống mắt bẩm sinh, họ có thể bị khuyết tật ở mống mắt dẫn đến đồng tử luôn giãn rộng. Tùy từng trường hợp, chứng Aniridia có thể chỉ ảnh hưởng một bên mắt hoặc cả hai bên mắt. Nó cũng có thể là nguyên nhân gián tiếp dẫn đến một số chứng bệnh nhãn khoa khác như:
- Đục thủy tinh thể
- Tăng nhãn áp
- Võng mạc bị khiếm khuyết
- Nhãn cầu phản ứng bất thường
- Thị lực kém bẩm sinh
Những người mắc chứng Aniridia thường rất nhạy cảm với ánh sáng, khó tự điều tiết mắt.
(Nguồn ảnh: Allaboutvision)
Đồng tử giãn ra khi thấy người yêu (Do phản ứng tình dục của cơ thể)
Có lẽ nguyên nhân này sẽ khiến bạn phải ngạc nhiên nhưng các nghiên cứu đã chỉ ra rằng đây cũng là nguyên nhân gây giãn đồng tử. Đàn ông có xu hướng giãn đồng tử khi nhìn thấy người phụ nữ mà họ yêu thích (họ bị hấp dẫn về mặt tình yêu hoặc tình dục). Còn phụ nữ lại có xu hướng giãn đồng tử với đàn ông và cả phụ nữ quyến rũ (phụ nữ đẹp, phong cách, cá tính…).
Hiện kết quả nghiên cứu này vẫn đang gây tranh cãi và giới y học vẫn đang tiếp tục nghiên cứu để đưa ra các kết luận tiếp theo.
Bạn nên làm gì khi bị giãn đồng tử?
Nếu bạn nhận thấy bản thân có một trong các dấu hiệu dưới đây thì nên đến gặp bác sĩ nhãn khoa sớm nhất có thể:
- Bạn nhận thấy đồng tử mắt mình bị giãn lớn bất thường sau chấn thương (đặc biệt là chấn thương sọ não).
- Bạn thường xuyên bị chóng mặt đột ngột, đau đầu, hay quên, gặp khó khăn khi tự di chuyển hoặc các triệu chứng khác đi kèm chứng đột quỵ.
- Bạn sử dụng thuốc trị bệnh hoặc các chất kích thích khác thường xuyên.
Ngoài các triệu chứng trên đây, nếu bạn phát hiện cơ thể khởi phát đột ngột chứng giãn đồng tử thì cũng nên liên hệ ngay với bác sĩ nhãn khoa để được khám và điều trị kịp thời.
Bác sĩ sẽ lần lượt kiểm tra các vấn đề như đồng tử của bạn có phản ứng đủ nhanh với ánh sáng không, phản ứng thế nào khi môi trường ánh sáng thay đổi, có bị mẫn cảm với ánh sáng hay không,…
Nếu đồng tử của bạn ít phản ứng với ánh sáng mặt trời thì bạn có thể cân nhắc chọn mua tròng kính đổi màu. Loại mắt kính này sẽ tự động đổi màu tùy theo lượng ánh sáng mặt trời chiếu vào, giúp mắt bạn luôn cảm thấy thoải mái nhất bất kể bạn đang trong môi trường ánh sáng chói chang ngoài trời hay đang ở trong nhà..
Nếu bạn không muốn sử dụng tròng kính đổi màu thì có thể lựa chọn kính râm phân cực để giảm chói, bảo đảm sự thoải mái khi ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp vào mắt.
Một biện pháp khác để cải thiện chứng giãn đồng tử là đeo các loại kính áp tròng giả tuỳ chỉnh. Các loại lens tiếp xúc giả vừa có thể giúp bạn quan sát tốt hơn vừa giúp bạn che đi khuyết điểm ở mắt như: đồng tử hai mắt giãn không đều nhau, đồng tử một bên mắt luôn giãn rộng ra (chứng aniridia) hoặc các chấn thương ở mắt do tai nạn… đem lại hiệu quả thẩm mỹ tốt nhất cho bệnh nhân.